Waar hij 't haalt!

Waarheden zijn saai. Ze zijn zo... waar, zowaar. ‘Leugens zijn veel frivoler dan de waarheid’, zei Freud ooit. Een goed geconstrueerde leugen zal meer oren doen spitsen dan de bemerking dat ‘droge kaas eigenlijk vetter is dan smeuïge kaas’. Als ik dan zeg: ‘het omgekeerde is ook het geval’, dan zijn we al een pak verder. ‘Een pak verder’, denkt u? Een pak kaas misschien. Een pak voor je broek. Een broekpak! Vrije associatie, heet dat. Verplichte dissociatie, ha! Obligatoire schizofrenie, voor mij en Renterqvist, mijn alterego/spion. Zo komen we geen meter verder en dat hoeft ook niet. Zo een koe wel behoefte heeft aan hoeven, zo heeft een hoeve geen nood aan grote hoeveelheden hufters. Litterair gezwalm, elitaire walm.

Maar wat de waarheid betreft, dat is het eerste slachtoffer van de oorlog. Ze wordt preventief gevangen genomen en gelijktijdig met de ondertekening van de oorlogsverklaring geëxecuteerd. Sinds mensenheugnis is dit verbonden aan traditie. Zo werd in het Perzië van Darius de waarheid ritueel in een pot kokend lood gedropt, waarna men het lood in de opengesperde monden van tien gevangengenomen Thraciërs goot (of vijftien Daciërs, alnaargelang de beschikbaarheid). De nog nakronkelende lichamen werden daarop vakkundig in twaalf stukken gehakt en begraven. Vandaar de term ‘de waarheid verdoezelen’.

In het Rome van keizer Hadrianus maakte men in het aanschijns van een verovering korte metten met de waarheid. Ze werd vergruizeld tot infieme partikels en uitgestrooid over de wijngaarden van Syracuse. Hieruit is de uitdrukking ‘In vinum veritas est’ letterlijk gegroeid.

Steppevolkeren zoals de Mongolen hadden een goede lakmoesproef om te bepalen of men al dan niet te maken had met de waarheid. Werd de waarheid van een bewering in twijfel getrokken, dan nam men er een volwassene en een jong kind bij. Men gaf hen simultaan een moot gefermenteerde yakpancreas te eten en men volgde halsstarrig de daaropvolgende braakneigingen. Ging hierbij het kind als eerste over de hals, dan achtte men wat beweerd was als bewaarheid. Het moet niet gezegd dat dit de etymologische grondslag vormt voor 'de waarheid komt uit een kindermond'.

Iedereen is vertrouwd met 'het ei van Columbus', maar weinigen weten dat hij ook aan de wieg stond van een andere bekende uitdrukking. Zo aanhoorde hij het gepoch van conquistador Cortes over diens avonturen op het schiereiland Yucatan. Cortes' eigen lof stonk zodanig dat Christopher het waarheidsgehalte openlijk in twijfel trok. Cortes' liet zich niet onbetuigd en riposteerde: "Zeg jij dan iets waarvan je de waarheid honderd procent van kan garanderen?" Columbus zette koeltjes zijn kelk neer en wees naar een aanpalend veldje met daarop een beaat voor zich uitstarende koe. "Dat is een koe", zei hij, "en spreek me maar eens tegen." Dat lukte Cortes hoegenaamd niet, zodat een nieuwe zegswijze het levenslicht zag. Pikant detail hierbij is dat het helemaal geen koe was, daar in de wei. Door het schemerlicht aanzagen beide heren een verdwaalde soldatentent voor een koebeest. Bijna was de het dus: 'een waarheid als een tent.'

Ziezo, ik hoop dat deze uiteenzetting een plaats zal vinden in uw hoofd en dienst zal doen als volledig foute parate kennis. Graag gedaan!